🧭 مقدمه:

فضاهای محدود (Confined Spaces) به محیط‌هایی گفته می‌شوند که برای کارکنان طراحی نشده‌اند، ولی گاهی اوقات لازم است کارکنان به منظور انجام تعمیرات، بازرسی یا خدمات فنی وارد آن شوند. این فضاها اغلب دارای خطرات جدی هستند که بدون برنامه‌ریزی دقیق و رعایت دستورالعمل‌های ایمنی می‌توانند منجر به حوادث جبران‌ناپذیری شوند.

در این مقاله به بررسی انواع فضاهای محدود، خطرات موجود در آنها و راهکارهای مدیریتی برای کاهش ریسک می‌پردازیم.

📌 تعریف فضای محدود:

طبق تعریف OSHA (آژانس ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا)، یک فضای محدود دارای سه ویژگی زیر است:

1. دسترسی محدود:
   فضا به اندازه‌ای بزرگ است که یک کارمند بتواند وارد شود، اما ورود و خروج آن دشوار است.

2. عدم طراحی برای حضور دائمی:
   فضا برای زندگی یا کار طولانی‌مدت طراحی نشده است.

3. وجود خطرات بالقوه:
   وجود خطراتی مانند کمبود اکسیژن، گازهای سمی، خطر دفن‌شدگی یا خطر انفجار.

مثال‌هایی از فضاهای محدود:

• مخازن
• چاه‌ها (водه، الکتریکی، فاضلاب)
• خطوط لوله
• سیلوها
• کانال‌های زیرزمینی

⚠️ خطرات موجود در فضای محدود:

1. کمبود اکسیژن یا غلظت بالای گازهای سمی
2. خطر دفن‌شدگی در مواد جامد (مانند سیلوها)
3. خورندگی و آلودگی شیمیایی
4. خوردگی پوست و چشم
5. خطر انفجار و آتش‌سوزی (به دلیل وجود گازهای قابل اشتعال)
6. خستگی و حرارت بدن (در فضاهای گرم و تنگ)

🛡️ راهکارهای مدیریت ایمنی در فضای محدود:

1. ارزیابی خطر قبل از ورود:

• تست گاز (O₂, LEL, H₂S, CO)
• بررسی فیزیکی محیط
• تعیین نوع فضای محدود

2. صدور مجوز ورود به فضای محدود (Permit to Work):

• مشخص کردن مسئولان
• ذکر روش‌های کنترلی
• ثبت اقدامات اضطراری

3. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE):

• دستگاه‌های تنفسی (SCBA یا APR)
• کمربند ایمنی و طناب نجات
• کفش ایمنی، دستکش و کلاه

4. نظارت مستمر از بیرون:

• وجود یک ناظر ایمنی (Attendant) در خارج از فضا
• تماس دائم از طریق رادیو یا سیستم ارتباطی

5. برنامه مدیریت اضطراری:

• داشتن تیم نجات و امداد
• ابزارهای نجات در دسترس
• تمرین دوره‌ای شبیه‌سازی شده

✅ نکات کلیدی:

🎯 جمع‌بندی:

ایمنی در فضای محدود یکی از مهم‌ترین مباحث در صنایع مختلف مثل نفت، گاز، ساختمان و خدمات شهری است. بدون برنامه‌ریزی دقیق، این فضاها می‌توانند خطرات جدی ایجاد کنند. بنابراین، رعایت دستورالعمل‌های استاندارد، آموزش منظم و نظارت مستمر، اصولی هستند که می‌توانند از بروز حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری کنند.